Россельхознадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗ «Вӑрнарти аш-какай комбиначӗ» ял хуҫалӑх тӗлӗшпе усӑ курмалли ҫӗре вараланине пӗлсен тӗрӗслев ирттернӗ.
Комбинат ҫӗрсене шултра мӑйракаллӑ выльӑх тислӗкӗпе вараланӑ-мӗн. Организацин административлӑ явап тытма тивнӗ. Специалистсем тӗплӗн тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн организацие штраф тӳлеттерме йышӑннӑ. Сахалах мар — 40 пин тенкӗ.
Россельхознадзор ӗҫченӗсем аш-какай комбинатне ку лару-тӑрӑва сирмешкӗн представлени ҫырнӑ.
Тӑвай районӗнчи фермерӑн сурахӗ ҫухалнӑ та каялла таврӑннӑ. Анчах суранланнӑ, ҫыртса пӗтернӗ чӗрчуна хуҫа хӑйех сиплеме пуҫланӑ. Сурӑх вилнӗ хыҫҫӑн кӑна кун пирки ветеринарсене пӗлтернӗ.
Хуҫа каланӑ тӑрӑх, чӳкӗн 2-мӗшӗнче уйра ҫитернӗ чухне пӗр сурӑх ҫухалнӑ. Вӑл чӳкӗн 10-мӗшӗчченех киле таврӑнман. Таврӑнсан арҫын вӑл суранланнине курнӑ-ха, анчах ветеринарсене хыпарламан.
Хуҫа сурӑха хӑй тӗллӗн сипленӗ, ӑна ыттисенчен аякра тытнӑ. Раштавӑн 9-мӗшӗнче чӗрчун улшӑннине туйнӑ — сурӑх япӑх ҫинӗ, тарӑхнӑ. Раштавӑн 12-мӗшӗнче вара вӑл вилнӗ.
Раштавӑн 13-мӗшӗнче ветеринарсем сурӑх урнӑ чирпе аптӑранине ҫирӗплетнӗ. Анчах инфекци ӑҫтан лекнине палӑртайман. Халӗ ҫав хуҫалӑха специалистсем тӗрӗслесех тӑраҫҫӗ, дизинфекци, иммунизаци тӑваҫҫӗ.
Ку ыйтӑва ҫӗршыв шайӗнче ҫӗкленӗ. Раҫҫейӗн ял хуҫалӑх министрӗн Николай Федоровӑн шучӗпе ҫӑнӑх хакланнине тытса чарма йывӑр. Малтанласа тырӑ хакне ӳстерессине ҫӑварлӑхлама тӑрӑшмалла имӗш.
Ҫӑкӑр тата кондитер изделийӗсен хакӗ пирки РФ Патшалӑх Думин аграри ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен комитечӗн ларӑвӗнче хускатнӑ. Ҫӑнӑх хӑвӑрт хакланни аграрии ведомствине пӑшӑрхантарать пулин те хака ӳстерме сӑлтав пуррине ҫӳлтисем йышӑнаҫҫӗ иккен. Ҫулталӑк хушшинче ҫӑнӑх 19 процент хакланмалла, тырӑ хакӗ — 70 процент. «Тырӑ хакӗ ӳснине тытса чарасси — тӗп ыйту», — тенӗ Федоров министр.
РФ Патшалӑх Думин аграри ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен комитечӗ те ҫӑкӑр хакланни обьективлӑ сӑлтавпа ҫыхӑннӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ иккен. Ҫӑкӑр пӗҫерекенсем монополипе кӗрешекенсем тӗрӗслессине пӗлсе тӑрсах пустуйран хак ӳстермӗҫ тесе шухӑшлать-мӗн асӑннӑ комитет ертӳҫин ҫумӗ Надежда Школкина.
Ҫӑкӑр хакӗ 10 процент хӑпарма пултарать теҫҫӗ.
Паян пирӗн республикӑра Приоритетлӑ наци проекчӗсене пурнӑҫа кӗртессипе ӗҫлекен канашӑн ларӑвӗ иртнӗ. Ял хуҫалӑхне илсен, ҫак отрасль кӑҫал епле аталаннине уйрӑммӑн тишкернӗ. Кӑҫалхи кӑрлач–юпа уйӑхӗсенче ял хуҫалӑх продукцине 32 миллиард тенкӗлӗх туса илнӗ. Пӗлтӗрхи ҫав тапхӑрти ҫакӑ вӑл 3,1 процент нумайрах иккен.
Ку отрасле укҫа хывасси нумайланнӑ-мӗн. Инвестицие пӗтӗмпе 6 миллиарда яхӑн хывнӑ иккен. Патшалӑх енчен агропромышленноҫ комплексне 2 миллиард та 450 миллион тенкӗлӗх пулӑшу кӳнӗ.
«Ял хуҫалӑх продукцине сутассипе ыйту ҫук. Ун пекки пирки 10, 20, 30 ҫул каялла ӗмӗтленме кӑна пултарнӑ, — тенӗ Чӑваш ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев. — Влаҫ органӗсен ҫӗр ҫинче ӗҫлекенсен, тӗрлӗ харпӑрлӑхлӑ ял хуҫалӑх предприятийӗсен пулӑшуҫисем пулмалла».
Михаил Игнатьев шучӗпе ял хуҫалӑх продукцине сутакансен тавар пирки информацие тӗплӗн пӗлмелле.
Ҫӗрпӳ район администрацине ертсе пыма Сергей Артамонова шаннӑранпа виҫӗ ҫул. Паян вӑл ҫав ӗҫрен кайрӗ.
Хӑйӗн ирӗкӗпе хӑтарма ыйтса ҫырнӑ заявление паян вырӑнти Депутатсен пухӑвӗнче тишкерчӗҫ. Ҫак кӗске вӑхӑтрах ҫывӑх пулса тӑма ӗлкӗрнӗ районпа сывпуллашнӑ май Сергей Геннадьевич ӗҫе килсенех хӑйӗн ӗмӗчӗсемпе паллаштарнине ҫынсем ӗненмесӗр те шанмасӑр йышӑннине пытармарӗ. «Айван ҫын ҫине пӑхнӑн пӑхатчӗҫ ун чух вӗсем», — терӗ вӑл ҫав вӑхӑта аса илсе. Тухса калаҫакансенчен пӗри ун пек шухӑшланине уҫҫӑнах каларӗ. «Фантастика тӗнчинчи япаласем тенӗччӗ эпир», — палӑртса хӑварчӗ вӑл. Халӗ Ҫӗрпӳ районӗ вӑйлӑ аталанни пирки калама кирлӗ мар. Пӗр тӗслӗх кӑна — тепӗр ҫӗрте усӑ курман ҫӗрсем пирки калаҫаҫҫӗ пулсан унта ҫӗр ҫитмест иккен.
Патӑрьелте ҫуралнӑ ҫыншӑн Ҫӗрпӳ районӗ ҫывӑх пулса тӑнине палӑртса район активӗпе сывпуллашнӑ чух Сергей Артамонов куҫҫулленмесӗр чӑтаймарӗ. Тӗрӗссипе, зал та йӗрсе ларчӗ. Хӗрарӑмӗсем кӑна мар, арҫынӗсем те кӑмӑл-туйӑма тытса чараймарӗҫ.
Малашне Сергей Геннадьевич яваплӑхӗ тата пысӑкрах пулӗ. Вӑл Чӑваш Республикин Элтеперӗн Администрацийӗн ертӳҫин пӗрремӗш ҫумӗнче — шалти политика управленийӗн пуҫлӑхӗнче тимлеме тытӑнӗ.
Муркаш районӗнчи фермер тырӑ акса ӳстернӗ хыҫҫан йӗтӗнпе горчица акма шухӑшланӑ.
Кӑҫал Рудольф Гармонистов йӗтӗне пӗрремӗш хут ҫулса илнӗ. Унччен вӑл тыр-пул кӑна акнӑ. Вӑл каланӑ тӑрӑх, йӗтӗнпе тата горчицӑпа ытларах укҫа туса илме пулать-мӗн. Йӗтӗн ҫӑвӗ Раҫҫейре те, ют ҫӗршывра та паха ҫимӗҫ шутланать. Каяшӗпе биотопливо тӑваҫҫӗ.
Анчах йӗтӗне ҫулса кӗртме йывӑр-мӗн. Анчах фермер ку ӗҫе тунӑ, вӑрлӑх та хунӑ. Йӗтӗн япӑх ҫулӑнать — пусма пекех. Фермер ӑна мӗнле ӳстермеллине Тверь облаҫӗнче вӗреннӗ. Унта йӗтӗн ӳстермешкӗн патшалӑх пулӑшу парать. Пирӗн республикӑра вара тыр-пул валли ҫеҫ субсиди пур.
Кӑҫал туса илнӗ йӗтӗнпе горчица ют ҫӗршыва ӑсаннӑ. Анчах фермер ҫитес ҫул ӑна Раҫҫейре туянакансем пуласса шанать.
Ҫапларах пӗтӗмлетӳ тунӑ «Интерейтинг» агентство. Фермерсен танлашӑмне (рейтингне) вӗсем федераллӑ округсем тӑрӑх ирттереҫҫӗ. Ку хутӗнче Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи лару-тӑрӑва тӗпченӗ.
Пӗтӗмлетӳ тӑрӑх Чӑваш Ен юлашки йӗркене йышӑннӑ — пирӗн республикӑра 13 фермер кӑна юлнӑ пулать (5 ҫултан ытларах ӗҫлекеннисене кӑна шута илнӗ). Агенство пирӗн тӑрӑха унччен ял хуҫалӑх министрӗ пулнӑ ҫын ертсе пынине те палӑртнӑ. Раҫҫей Федерацийӗн ял хуҫалӑх министрӗ те пирӗн тӑрӑхран-ха.
Пирӗнпе кӳршӗлле облаҫсемпе республикӑсене пӑхас пулсан фермерсен йышӗ Чулхула облаҫӗнче чи нумаййи: унта вӗсем 787 таранах. Вӗсем хыҫҫӑн Тутарстан пырать — кунта 281 фермер вӑй хурать. Ҫавӑн пекех Мӑкшӑ республикинче сахал мар — 216 фермер. Ыттисенче: Мари Элте пурӗ 51 фермер, Чӗмпӗр облаҫӗнче — 110.
Танлашӑмри вырӑнсене фермер хуҫалӑхӗсене ял хуҫалӑх предприятийӗсемпе танлаштарса йӗркеленӗ. Чи ҫӳллӗ вырӑна йышӑнакан Ӗремпур облаҫӗ ку тӗлӗшпе 2,07 пухнӑ — фермер хуҫалӑхӗсем вӑл тӑрӑхра пысӑк ял хуҫалӑх предпритисен шутӗнчен икӗ хут кӑна сахалрах. Пирӗн тӑрӑхра вара 50 хут патнелле — 49,92. Ял хуҫалӑх предприятисен йышӗ пирӗн патра 649 иккен.
Чӑвашри тавар кӑларакансем анлӑланма тӑрӑшаҫҫӗ. Анчах пысӑк супермаркетсен сентрисем ҫине лекме унчченхи пекех йывӑр-мӗн.
Аграри комплексӗ суту-илӳ компанийӗсене ҫӗрулмипе тата пахча-ҫимӗҫпе 100 проценчӗпех тивӗҫтерме пултараҫҫӗ. Аш-какайпа — 90 процент.
Нумаях пулмасть Правительство ҫуртӗнчи ларура ку ыйтӑва пӑхса тухнӑ. Тавар кӑларакансемпе суту-илӳ сечӗсен пӗр чӗлхе тупмалла.
Авӑн уйӑхӗнче республикӑра ыйтӑм ирттернӗ. Вӑл чӑвашсем пысӑк лавккасенче вырӑнти таварсене туянас кӑмӑллине палӑртнӑ. «Чӑвашра кӑларнӑ» сӑмах ҫаврӑнӑше хӑйне евӗр пахалӑх гаранчӗ пулса тӑнӑ.
Ыйтӑма 1238 ҫын хутшӑннӑ. Вӗсенчен 81 проценчӗ вырӑнти ял хуҫалӑх таварне туянасшӑн. Вӗсен шухӑшӗпе, вӑл тутлӑрах, йӳнӗрех. Унра хими те, тӗрлӗ хушкӑч та ҫук. Анчах чӑваш усламҫисен суя тавар кӑларакансемпе кӗрешме тивет-мӗн. Вӗсене сентресем ҫине лекме ҫӑмӑлрах иккен. Вӗсем йӳнӗрех те. Ку вара туянакансене ӑнланманлӑха кӗртсе ӳкерет.
Кун пирки Ял хуҫалӑхӗнче тата тирпейлекен промышленноҫра ӗҫлекенсен уявӗнче Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев палӑртса хӑварнӑ. Уявӗ юпан 31-мӗшӗнче иртессине эпир пӗлтернӗччӗ.
«Иккӗмӗш ҫӑкӑр» ҫинчен калас тӑк, асӑннӑ культура пирки паян татса памалли ыйтусене хускатнӑ май чарӑнса тӑнӑ. Хӑш-пӗр хуҫалӑхра кредит та илнӗ, ҫӗрулмие упрама хранилище те тунӑ. Паян ҫак культура аван хакпа сутӑнать. Пысӑк хуҫалӑхсен, Игнатьев шучӗпе, ҫӗрулмипе ҫине тӑрсарах ӗҫлемелле, ҫулталӑкра 1 миллион тонна туса илме ӑнтӑлмалла.
Ял хуҫалӑхӗнче тата тирпейлекен промышленноҫра ӗҫ укҫи шайне ӳстермеллине те палӑртнӑ. «Паян мӗнпур ял хуҫалӑх продукцийӗ тивӗҫлӗ хакпа сутӑнать, пӗчӗк ӗҫ укҫи отрасль аталанӑвне такӑнтарать», — тесе шухӑшлать иккен Элтепер.
Кирек епле уяври пекех пысӑк шайри наградӑсемпе те чысланӑ. «Раҫҫей Федерацийӗн ял хуҫалӑхӗн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята Елчӗк районӗнчи «Комбайн» кооперативри Владимир Анисимов электрогазосварщик, Ҫӗрпӳ районӗнчи «ВДС» тулли мар яваплӑ обществӑри Изосим Романов, Патӑрьел районӗнчи «Малалла» эртелти Николай Филиппов тракторист тивӗҫнӗ.
Республикӑн ял хуҫалӑх отраслӗнче тата тирпейлекен промышленноҫра ӗҫлекенсене юпан 31-мӗшӗнче савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура саламлӗҫ. Календарьпе пӑхсан професси уявӗ юпан 12-мӗшне килчӗ-ха кӑҫал. Анчах ҫӗр ҫинче тимлекенсем хирти ӗҫсене вӗҫлемесӗр кӗрекене нихӑҫан та пуҫтарӑнман. Кӑҫал та ҫаплах.
Уяв Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче иртӗ. Театрӑн фойинче тирпейлекен предприятийӗсен апат-ҫимӗҫӗн куравне йӗркелӗҫ. Туянас текенсем илме пултарӗҫ.
Уява районсенчи малта пыракан механизаторсем, хирте ӗҫлекенсем, дояркӑсем тата ыттисем пухӑнӗҫ. Ял хуҫалӑхӗнчи тата тирпейлекен промышленноҫри ӗҫ-хӗле республикӑн вице-премьерӗ — ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов пӗтӗмлетӗ. Малта пыракансене тӗрлӗ шайри Хисеп грамотисемпе, Тав ҫырӑвӗсемпе, хаклӑ парнесемпе хавхалантарӗҫ.
+22.3 °C